Από Ρηνιώ Συμεωνίδου*
Πρωτοδημοσιεύθηκε στο τεύχος-αφιέρωμα «Αόρατη Ιστορία: Διαδρομές, βιώματα, πολιτικές των ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ελλάδα»,
που κυκλοφόρησε με την «Εφ.Συν.» – Σαββατοκύριακο στις 8 Ιουνίου 2019.
Φωτογραφία: Αναμνηστική φωτογραφία από το 2nd European Intersex Community Event, το 2018, στην Κοπενχάγη της Δανίας.
Κάθε φορά που γίνεσαι γονιός μαθαίνεις τον κόσμο ξανά από την αρχή… Δέκα χρόνια πριν νομίζαμε, όπως ο περισσότερος κόσμος που δεν χρειάστηκε να το ψάξει, πως όλοι οι άνθρωποι γεννιόμαστε ή «κορίτσια» ή «αγόρια» (δηλαδή χρωμοσωμικά ΧΧ ή ΧΥ). Η πληροφορία πως το μωρό που περιμέναμε ήταν ΧΧΥ ήταν κάτι πέρα από το γνωστό μας σύμπαν, ένα αναπάντεχο και γερό πολιτισμικό σοκ: οι άνθρωποι δεν γεννιούνται μόνο θηλυκοί και αρσενικοί, αλλά και οπουδήποτε ενδιάμεσα, βιολογικά μιλώντας.
Εκτιμάται ότι το 1,7% των παιδιών στον κόσμο γεννιούνται κάθε χρόνο με ποικίλες διαφοροποιήσεις των χαρακτηριστικών φύλου, δηλαδή ίντερσεξ. Για παράδειγμα, μερικά παιδιά έχουν γεννητικά όργανα διαφορετικά από τα συνηθισμένα πρότυπα για αγόρια και κορίτσια, άλλα παιδιά έχουν θηλυκά σώματα, αλλά ΧΥ (αρσενικά) χρωμοσώματα ή αρρενωπά σώματα και ΧΧ (θηλυκά) χρωμοσώματα.
Παρ’ όλο που το παγκόσμιο κίνημα για την αναγνώριση και τα δικαιώματα των ίντερσεξ ανθρώπων ήταν ήδη 2-3 δεκαετίες ενεργό στο εξωτερικό, ο όρος «intersex» (διαφυλικό) τότε ήταν ακόμα εντελώς άγνωστος στην Ελλάδα. Κι ενώ ο γιατρός στην Αθήνα μάς διαβεβαίωνε πως το μωρό μας ήταν υγιέστατο και μας συνέστησε να ενημερωθούμε από σύγχρονες και έγκυρες πηγές, δύο τοπικοί γιατροί μάς αρνήθηκαν να συνεχίσουμε, πιέζοντάς μας να το τερματίσουμε ως «λάθος» και «τέρας της φύσης»…
“Το υπέροχα ποικιλόμορφο φάσμα του βιολογικού φύλου”
Αυτός ήταν ο πρώτος «τοίχος», πριν καν γεννηθεί. Σήμερα ξέρουμε πως παραπάνω από το 80% των ίντερσεξ κυήσεων τερματίζεται αναίτια, με ιατρική προτροπή ή πίεση και την τρομαγμένη συναίνεση ανενημέρωτων ή φοβικών γονιών, καθαρά λόγω προκαταλήψεων. Αντ’ αυτού επιλέξαμε να ερευνήσουμε στον παγκόσμιο ιστό, όπου βρήκαμε επικαιροποιημένη πληροφορία, δεκάδες υπέροχους ΧΧΥ ανθρώπους και γονείς ΧΧΥ παιδιών και βεβαιωθήκαμε πως δεν υπήρχε λόγος τερματισμού. Αναζητήσαμε άλλο μαιευτήριο, όλα πήγαν καλά και το παιδί γεννήθηκε και καταγράφηκε σαν «αγόρι», ένα χαμογελαστό και καλόβολο πλασματάκι, που άρχισε να μαθαίνει τον κόσμο, κι εμείς μαζί του.
Ο δεύτερος «τοίχος» για κάποια ίντερσεξ μωρά που γεννιούνται με διφορούμενη εξωτερική ανατομία είναι οι επίπονες, ιατρικά αναίτιες, αισθητικές και μη αναστρέψιμες χειρουργικές επεμβάσεις «κανονικοποίησης» φύλου, που προτείνονται στους σοκαρισμένους γονείς «για να γίνει το παιδί πιο εύκολα κοινωνικά αποδεκτό» από γονείς, συνομήλικους και μέλλοντες συντρόφους. Ερήμην των παιδιών, με τη μυστικότητα και την ντροπή του ταμπού, το δικαίωμα των παιδιών στη σωματική τους ακεραιότητα απλώς αποσιωπάται και παραβιάζεται κατάφωρα «για το καλό τους».
“Οι ίντερσεξ άνθρωποι υπήρχαν πάντα και θα συνεχίσουν να υπάρχουν όσο υπάρχει το ανθρώπινο είδος”
Ωστόσο από το 1990 πολλοί ίντερσεξ άνθρωποι που υπέμειναν τέτοιες επεμβάσεις ως μωρά, μεγάλωσαν και άρχισαν να μιλούν για το τραύμα τους. Οι επεμβάσεις αυτές συχνά αποδεικνύονται λανθασμένες ως προς την επιλογή φύλου, χαρακτηρίζονται από τον ΟΗΕ ανθρώπινα βασανιστήρια, δεν υποστηρίζονται από μακρόχρονες έρευνες και οι ίντερσεξ οργανώσεις καλούν παγκόσμια στην απαγόρευσή τους μέχρι το άτομο να είναι σε ηλικία κατάλληλη να δώσει την ενημερωμένη του συναίνεση. Παρά τα προστατευτικά παγκόσμια και ευρωπαϊκά ψηφίσματα και οδηγίες, μόνο η Μάλτα (2014) απαγορεύει τις αισθητικές επεμβάσεις στα ίντερσεξ βρέφη και παιδιά και πρόσφατα ακολούθησαν η Καλιφόρνια και η Ινδία.**
Ενας τρίτος παραβιαστικός «τοίχος» για τα ίντερσεξ παιδιά και ενήλικες είναι τα απόλυτα έμφυλα κοινωνικά στερεότυπα, στα οποία δεν μπορούν πάντα να ανταποκριθούν. Πολλοί ίντερσεξ άνθρωποι τυχαίνει να συμφωνούν με το φύλο που τους αποδόθηκε στη γέννηση (κατά προσέγγιση πάντα), ωστόσο κάποιοι μπορεί να αναπτύξουν οποιαδήποτε ταυτότητα φύλου ή να μην ταυτίζονται με τα άκρα του διπόλου αρσενικό-θηλυκό ή να αισθάνονται κάπου ενδιάμεσα (όπως το παιδί μας) ή και να μην ταυτίζονται με κανένα φύλο, να δηλώνουν απλά «ο εαυτός τους».
Η αδυναμία αποδοχής των διαφορετικών έμφυλων χαρακτηριστικών και της διαφορετικής έμφυλης ταυτότητας ή έκφρασής τους ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης: στα αναλυτικά προγράμματα κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας τα ίντερσεξ παιδιά παραμένουν αόρατα ή -στην καλύτερη περίπτωση- χαρακτηρίζονται «εκκεντρικά». Έτσι είτε μαθαίνουν να κρύβονται και να απομονώνονται, είτε αν νιώθουν/εκφράζουν μια μη δυαδική ή τρανς ταυτότητα στοχοποιούνται από νωρίς, υφίστανται εκφοβισμό, αμφισβήτηση και ενίοτε εγκαταλείπουν το σχολείο.
Στο μικρό επαρχιακό μας σχολείο χρειάστηκε από την αρχή η παρέμβαση του Συνήγορου του Παιδιού (σε δασκάλους, γονείς, μαθητές) ώστε να καλλιεργηθεί η βασική γνώση και αποδοχή που θα εξασφάλιζε στο παιδί το ελάχιστο πλαίσιο συμπερίληψης και ασφάλειας. Ωστόσο δεν είναι αρκετές οι αποσπασματικές προσπάθειες (γονιών, δασκάλων ή φορέων), ούτε καλύπτουν το δικαίωμα των παιδιών στην ελεύθερη έκφραση και ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους.
Είναι απόλυτα αναγκαίο, όχι μόνο για τα ίντερσεξ, αλλά για όλα τα ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά και για κάθε παιδί τελικά, να υπάρξει επιτέλους η θεσμική παρέμβαση και ορατότητα: το υπουργείο Παιδείας οφείλει να εκδώσει κατευθυντήριες οδηγίες συμπερίληψης (χθες!) και να αναθέσει σε επιμορφωμένους δασκάλους ένα συμπεριληπτικό, σύγχρονο, επικαιροποιημένο και υποχρεωτικό μάθημα Αγωγής Ζωής και Υγείας, ενσωματωμένο κατάλληλα στο αναλυτικό πρόγραμμα κάθε εκπαιδευτικής βαθμίδας, από το Νηπιαγωγείο μέχρι τις ανώτατες παιδαγωγικές σχολές. Γιατί αλλιώς οι «τοίχοι» μπροστά στα ίντερσεξ νεαρά άτομα θα συνεχίζουν να ορθώνονται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους: στην εργασία, στην υγεία, στο δικαίωμά τους στην ελεύθερη έκφραση, την ταυτότητα, την οικογένεια, την τεκνοθεσία.
Οι ίντερσεξ άνθρωποι υπήρχαν πάντα και θα συνεχίσουν να υπάρχουν όσο υπάρχει το ανθρώπινο είδος με το υπέροχα ποικιλόμορφο φάσμα του βιολογικού αλλά και του κοινωνικού φύλου. Τα ίντερσεξ παιδιά χρειάζονται ό,τι και κάθε παιδί: άνευ όρων αγάπη, ορατότητα, συμπερίληψη και υποστήριξη της ψυχοσωματικής τους ακεραιότητας. Για έναν κόσμο που θα μας περιέχει όλους, χωρίς διακρίσεις και έμφυλη βία.
* Γονέας & Ακτιβίστρια, BA Ανθρωπιστικών Σπουδών (Ευρωπαϊκός Πολιτισμός), μέλος των οργανώσεων Intersex Greece, Σ.Υ.Δ., Πολύχρωμο Σχολείο
** Και πιο πρόσφατα (από το 2019) ακολούθησε και η Γερμανία.